Gerçi
şimdi elektrikler kesilince otomatik olarak devreye giren lambalar, hatta jeneratörler
var ama mum hayatımız boyunca evimizin demirbaşı olmuştur. Onu o
kadar hayatımızın olağan bir parçası olarak algılamışızdır ki, fitiline bir
kibrit çaktığımızda
onun nasıl yandığını, yandıkça katı kısmının nereye gittiğini düşünmeyiz
bile.
Tarihi
çok eskiye uzanan mum ışığının adeta büyülü bir gücü vardır. İnsanda romantik
duygular uyandırdığı gibi, tüm dinlerde ruhani bir yeri de vardır. Ayin ve
adakların vazgeçilmez malzemesidir. Mum tarihin ilk icatlarından biridir. Mısır'da
ve Girit adasında milattan 3000 yıl önceden kalma mumlarbulunmuştur
ama en yaygın kullanışı ortaçağda Avrupa'da olmuştur. Tarihi bu kadar
eski olup da günümüzde de popülaritesini yitirmeyen ve çok yaygın olarak kullanılan
başka hiçbir şey yoktur.
Aslında
mumun yapısı çok basittir ama yanma mekanizması o kadar basit değildir.
Mumun yapısında iki ana eleman vardır. Birincisi yakıt görevini gören, bir
çeşit balmumu, ikincisi de emici özelliği olan bir çeşit sicim, yani fitil.
Fitilin emici
özelliği çok önemlidir. Çünkü mumun yanma sırrı burada gizlidir. Bu özellik
gaz lambalarının fitillerinde de vardır ve onlar da aynı prensiple çalışırlar.
Elinize
herhangi bir sicim alıp ucundan su dolu bir kaba daldırdığınızda suyun sicim
tarafından emildiğini ve suyun sicim boyunca yukarı çıktığını renginin koyulaşmasından
anlayabilirsiniz. İşte fitil de mumun üst kısmında alevden dolayı
eriyen balmumunu emerek üst kısmına taşır ve bu bölgede yanmanın devamını
sağlar, yani burada asıl yanan ve ışığı veren fitil değil balmumunun kendisidir.
Parafin
balmumları ham petrolden yapılır, yani koyu bir hidrokarbon olup iyi bir yanıcıdırlar.
Çakmağı çakıp fitili tutuşturunca, mumun en üst tabakasının da erimesine
ve dolayısıyla mekanizmanın çalışmaya başlamasına sebep olursunuz. Fitil,
bu erimiş balmumunu yukarı aleve doğru taşır, balmumu alevin sıcaklığında
buharlaşır ve tutuşur. Yanan şey aslında mumun katı kısmı olduğundan
mum tümüyle yanıp bittiğinde geriye pek bir şey kalmaz.
Mum
yapmada en çok arı balmumu, benzin üretiminde petrolden çıkan bir yan ürün
olan parafin veya bitkisel ve hayvansal yağlardan yapılan 'stearin' kullanılır.
Günümüzde en fazla kullanılan mumlar bunların karışımı ile elde ediliyor.
Mumlar çekme yöntemi ile, dökülerek veya pres edilerek yapılıyor. Her şey
tamamlandıktan sonra boya banyolarına sokulurlar ve en sonunda da parlaklık kazandırmak
için soğuk suya daldırılırlar.
0 yorum:
Yorum Gönder